Vũ Quang xưa là vùng căn cứ địa của cụ Phan Đình Phùng trong phong trào Cần Vương cuối thế kỷ 19 (1885 - 1895). Nơi đây là vùng núi hiểm trở bị chia cách bởi nhiều khe suối, là vùng giáp ranh giữa ba huyện Hương Khê, Hương Sơn và Đức Thọ.
Thiên nhiên vùng này khắc nghiệt, mùa hạ bị gió Tây - Nam mùa mưa lũ lụt. Nhưng do đất đai nhiều và tốt nên sau cách mạng tháng Tám thành công, nhân dân ở các huyện lân cận đến đây làm ăn sinh sống. Nhân dân ở đây có truyền thống yêu nước, lao động cần cù, thông minh, sáng tạo, tuy nhiên, ở thời điểm đó cơ sở hạ tầng vùng này còn thấp kém, đặc biệt là hệ thống giao thông, đi lại vô cùng khó khăn.
Từ tình hình thực tế trên, để khai thác tiềm năng sẵn có, nhằm cải thiện nâng cao đời sống của nhân dân trong vùng, đáp ứng nguyện vọng của Đảng bộ và nhân dân 12 xã giáp ranh của 3 huyện Đức Thọ, Hương Khê và Hương Sơn, UBND tỉnh Hà Tĩnh trình Chính phủ Tờ trình số 140/2000/UB-TC ngày 24/7/2000 về việc xin thành lập huyện miền núi: Huyện Vũ Quang.
Tờ trình số 140/2000/UB-TC ngày 24/7/2000 của UBND tỉnh Hà Tĩnh về việc xin thành lập huyện miền núi: huyện Vũ Quang
Ngày 04/8/2000, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 27/2000/NĐ-CP về việc thành lập huyện Vũ Quang thuộc huyện tỉnh Hà Tĩnh trên cơ sở các xã: Đức Liên, Đức Hương, Đức Bồng, Đức Lĩnh, Đức Giang, Ân Phú (thuộc huyện Đức Thọ), Hương Thọ, Hương Minh, Hương Đại, Hương Điền, Vũ Quang (thuộc huyện Hương Khê) và xã Sơn Thọ (thuộc huyện Hương Sơn). Lúc bấy giờ, huyện mới Vũ Quang có 62.284 ha diện tích tự nhiên và 35.877 nhân khẩu gồm 12 đơn vị hành chính.
Nghị định số 27/2000/NĐ-CP ngày 04/8/2000 của Chính phủ về việc thành lập huyện Vũ Quang thuộc tỉnh Hà Tĩnh
Ngay sau khi có Nghị định của Chính phủ, Ban chỉ đạo thành lập huyện mới Vũ Quang đã họp và triển khai các công việc để thành lập huyện mới Vũ Quang dưới sự chủ tọa của đồng chí Nguyễn Văn Mạo – Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Trưởng Ban chỉ đạo. Tại hội nghị đã thảo luận và đi đến thống nhất về những vấn đề: chuẩn bị cơ sở vật chất bước đầu cho huyện mới và xúc tiến quy hoạch tổng thể, quy hoạch chi tiết Huyện lỵ; về tổ chức bộ máy; thành lập các Tiểu Ban để điều hành công việc.
Thông báo số 149 TB/UB ngày 07/8/2000 của UBND tỉnh Hà Tĩnh về nội dung cuộc họp Ban chỉ đạo thành lập huyện mới Vũ Quang
Từ một huyện miền núi đi lại khó khăn, sau 23 năm thành lập, Vũ Quang đã có những chuyển biến quan trọng, bộ mặt nông thôn, thị trấn đã thay đổi sắc màu tươi mới, đời sống nhân dân không ngừng được nâng lên. Đến nay, 100% số xã đã về đích xây dựng NTM; thị trấn Vũ Quang đang hình thành đô thị văn minh.
Vũ Quang đang phát huy lợi thế tiềm năng để phát triển kinh tế trang trại sản xuất, chăn nuôi; đưa các tiến bộ khoa học kỹ thuật, giống cây trồng, vật nuôi có giá trị kinh tế cao vào sản xuất. Những đồi trọc, vườn rừng heo hút xưa bây giờ là những trang trại trồng cây ăn quả như: cam chanh, cam bù, bưởi, nuôi ong lấy mật.
Tiếp tục kế thừa, phát huy các giá trị truyền thống, trí tuệ của Đảng bộ, Nhân dân và cả những người đi trước; khơi dậy và huy động sức mạnh tổng hợp của người dân để kiên trì thực hiện mục tiêu xây dựng huyện Vũ Quang trở thành huyện vững mạnh toàn diện, phát triển nhanh và bền vững.
Nhân dịp kỷ niệm 23 năm thành lập huyện Vũ Quang (04/8/2000 - 04/8/2003), Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh xin giới thiệu đến quý độc giả một số văn bản về việc thành lập huyện Vũ Quang. Tài liệu đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh thuộc phông Uỷ ban nhân dân tỉnh, kính mời độc giả đến khai thác.
Bùi Thị Hoài Thương
Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh